Moment, w którym dziecko rozpoczyna edukację szkolną to otwarcie nowego, pełnego przygód i wyzwań etapu. Wprowadza on wiele zmian w życie młodego człowieka, a jego główną aktywnością od tej pory będzie nauka. Podczas ostatniego roku w przedszkolu przyszły uczeń kształtował i usprawniał umiejętności wchodzące w skład komponentów gotowości szkolnej. Gotowość szkolna to to stan, w którym dziecko jest przygotowane do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Oznacza to, że  posiada ono odpowiedni poziom rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego, aby sprostać wymaganiom edukacyjnym i społecznym, jakie stawia przed nim szkoła. Gotowość szkolna to nie tylko umiejętności akademickie, ale także zdolność do radzenia sobie z nowymi sytuacjami, nawiązywania relacji z rówieśnikami i dorosłymi oraz adaptacji do szkolnych reguł i rutyny. 

Gotowość do czytania i pisania  

Czytanie jest umiejętnością nabywaną w procesie edukacji, pozwalająca na odbiór informacji za pomocą języka pisanego. Jest kluczową umiejętnością w nowoczesnym społeczeństwie, dlatego tak ważne jest, aby zapewnić dziecku odpowiednie przygotowanie do podjęcia rozwoju tej umiejętności Gotowość do czytania to stan rozwoju dziecka, w którym posiada ono wszelkie niezbędne komponenty, aby podjąć się nauki dekodowania informacji poprzez czytanie. Wynika z dojrzewania i wcześniejszego treningu wychowawczego, głównie w rodzinie. Dziecko staje się wrażliwe na znaki, rozbudza się w nim ciekawość i chęć odczytywania nieznanych symboli.  

Czytanie to złożona operacja umysłowa, angażująca różne zmysły, umiejętności ruchowe i poznawcze. Obejmuje rozpoznawanie i zrozumienie symboli graficznych oraz tworzenie dźwiękowej formy słowa. Wyróżnia się dwa podejścia do czytania: lingwistyczne, skupiające się na fonetycznych właściwościach słów, pomijając zrozumienie tekstu oraz psychologiczne, koncentrujące się na rozpoznawaniu i zrozumieniu symboli graficznych oraz ich znaczeń.  

Pisanie to skomplikowany proces umysłowy, angażujący różnorodne czynności dziecka: sensoryczne (wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne), ruchowe (artykulacyjne oraz złożone manualne) oraz poznawcze (pamięciowe, spostrzeżeniowe itp.). Przede wszystkim pisanie wymaga złożonych czynności umysłowych. 

Pisanie jest aktem psychomotorycznym, na który składają się takie elementy jak: słuchowe wyodrębnianie głoski, rozpoznawanie jego odpowiednika literowego, rozmieszczenie kolejnych liter w wyrazie oraz napisanie litery lub wyrazu. Wymaga to uświadomienia sobie słów i zdań, które mają być napisane, przeprowadzenia ich dokładnej analizy słuchowej w celu przełożenia na system dźwięków (fonemów), przyporządkowania im odpowiednich liter (grafemów) oraz zapisania ich za pomocą ruchów ręki z użyciem narzędzi pisarskich. 

 Aspekty gotowości do podjęcia nauki w szkole i sposoby ich wspomagania 

Dojrzałość biologiczna, za którą odpowiada rozwój fizyczny, sensoryczny i neurologiczny. Należy ją stale wspomagać poprzez np. zapewnienie zdrowej diety, regularną, różnorodną aktywność fizyczną, systematyczne wizyty u pediatry i specjalistów, takich jak okulista i audiolog, aby monitorować rozwój wzroku i słuchu. 

Koordynacja wzrokowo-ruchowa, czyli równoległe wykorzystywanie dwóch narządów – wzroku i ruchu, są istotnym aspektem podczas nabywania umiejętności czytania oraz pisania ze względu na wodzenie wzrokiem po tekście, a także umiejętność przepisywania. Przykładami wsparcia mogą być: zabawy ruchowe, układanie puzzli, rysowanie, malowanie, wycinanie. 

Percepcja wzrokowa i słuchowa, czyli odbieranie wrażeń za pomocą wzroku i słuchu oraz przetwarzanie ich w prawidłowy sposób. Można ją wspomagać poprzez: gry polegające na dopasowywaniu obrazków, słuchanie i rozpoznawanie różnych dźwięków, zabawy z literami i kształtami. 

Prawidłowa wymowa jest jednym z aspektów wspomagającym nabycie gotowości szkolnej. Warto dbać o umiejętności artykulacyjne wykonując ćwiczenia logopedyczne, powtarzać trudniejsze słowa, czy wplatać na co dzień różnorodne zabawy językowe. 

Koncentracja uwagi jest niezwykle istotnym komponentem dla procesów związanych z nabywaniem umiejętności czytania, zarówno na wczesnym, jak i na późniejszych etapach nauki. Uwaga działa jako czynnik spajający subprocesy składające się na czytanie. Na poziomie dekodowania tekstu, uwaga pozwala uchwycić różnice oraz podobieństwa w kształtach liter, ich wielkości i umiejscowieniu w przestrzeni znaków graficznych, a także relacji fonemowych. Na poziomie rozumienia tekstu, uwaga umożliwia nie tylko zrozumienie dosłownego znaczenia czytanego tekstu, ale także asymilację i akomodację nowych informacji do istniejących już struktur wiedzy. Aktywnościami, które wesprą tą umiejętność jest np.: czytanie krótkich historii, gry wymagające skupienia, stopniowe wydłużanie czasu na wykonywanie zadań. 

Zasób słownictwa, który zostanie wykorzystany przez przyszłego ucznia – im bogatszy, tym lepiej – to on daje szanse dziecku na szybsze rozumienie czytanego tekstu, kojarzenie faktów i intepretowanie. Ten proces kształtuje się m.in. czytanie książek, rozmowy na różne tematy, gra w skojarzenia, układanie historyjek. 

Umiejętność swobodnego wypowiadania się, a także zdolność autoprezentacji. Jeden z ważniejszych komponentów, ponieważ jest oparty również na odporności emocjonalnej dziecka. To od pewności siebie, swojej wiedzy, czy przekonań dziecko będzie chętniej zabierać głos w klasie, prezentować swoje prace, czy też inicjować dyskusje na zadany temat. Zachęcanie do opowiadania o swoim dniu, opisów obrazków, udziału w zabawach teatralnych to czynności, które mogą wspomóc rozwój ww. komponentu.  

Bogaty zasób wiedzy o świecie, czyli wiedza ogólna, którą dziecko wykorzysta podczas regularnych zajęć, ale także rozmów z rówieśnikami. Większa świadomość nada przyszłemu uczniowi więcej pewności siebie, poszerzy umiejętności analityczne, a także wyobrażeniowe. Istotne dla tego aspektu mogą być wizyty w muzeach, wycieczki edukacyjne, oglądanie filmów dokumentalnych, czytanie encyklopedii dla dzieci. 

Motywacje i nastawienie do nauki należy wspomagać już od najmłodszego wieku, podkreślając wartości płynące ze zdobywania wiedzy, poszerzania umiejętności i czerpania radości z poczucia sprawczości, gdy wykonana wskazane zadania.  Nagrody za postępy, tworzenie pozytywnej atmosfery wokół czytania, czytanie jako wspólna aktywność rodzinna. 

Rozumienie znaczenia tej umiejętności podstawowym czynnikiem nabycia danej sprawności jest zrozumienie jej użyteczności, dlatego istotnym dla tego procesu jest pokazywanie dziecku, jak ważne jest czytanie w codziennym życiu, pokazywanie praktycznych zastosowań, takich jak czytanie instrukcji, przepisów. 

Gotowość do nauki w najbliższym środowisku to przede wszystkim stworzenie spokojnego miejsca do nauki, regularne pochwały, unikanie stresu związanego z nauką, wspieranie emocjonalne przez rodziców i nauczycieli. Otoczenie dziecka wsparciem jest niezwykle ważne, aby pewne weszło w nowy rozdział swojej edukacji.  

Wspomaganie ww. aspektów przyczyni się do lepszego przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole i pomoże mu osiągnąć sukces.  

Wsparcie rodziców odgrywa kluczową rolę w osiągnięciu gotowości szkolnej. To rodzice tworzą stymulujące i wspierające środowisko, które pomaga dziecku rozwijać niezbędne umiejętności i pewność siebie, co jest fundamentem dla przyszłego sukcesu edukacyjnego.